Autor: Katarzyna Komar-Michalczyk
Podobno aż pięć tysięcy elementów pierwotnego wystroju i wyposażenia zachowano podczas rewitalizacji zabudowań dawnej Elektrowni Powiśle. Oczywiście nawet nie przychodzi nam do głowy sprawdzać, ale trzeba przyznać, że projektantom udało się zachować industrialną atmosferę miejsca. Niebawem minie rok od otwarcia obiektu w nowej odsłonie. Inwestorzy podjęli ryzykowny krok i zdecydowali się udostępnić centrum handlowe w maju 2020 r., kiedy inni – z uwagi na rozpędzającą się pandemię – w panice się zamykali.
Zabudowania Elektrowni Towarzystwa Elektrycznego w Warszawie (Elektrowni Powiśle) – pierwszej ogólnomiejskiej elektrowni warszawskiej, wówczas prywatnej – były wznoszone w latach 1903-1905 r. przez firmę Compagnie d’Electricité de Varsovie. Dużo wcześniej swoje projekty zakładu przedstawił m.in. niemiecki Siemens (w 1884 r.) oraz budowniczy warszawskich wodociągów i kanalizacji William Heerlein Lindley (w 1898 r.). Koncepcja Lindleya była oceniona bardzo wysoko (autor w międzyczasie nawet zmieniał ją według wskazówek ekspertów), jednak ostatecznie uznano, że magistrat nie jest gotowy do podjęcia budowy takiego zakładu. W 1915 r. zabudowania elektrowni przeszły pod zarząd miejski. Zakład intensywnie modernizowano i rozbudowywano w okresie międzywojennym, m.in. w 1923 r. poprowadzono do niego własną bocznicę kolejową (zlikwidowano ją dopiero w 1974 r. podczas budowy Wisłostrady), a w kolejnych latach wybudowano nowe bloki kotłowni i rozdzielni, budynki magazynowe i biurowe. Unowocześniano też park maszynowy. W 1939 r. elektrownia osiągnęła moc 108 000 kW. Została zamknięta – z powodu znacznych uszkodzeń, w rezultacie bombardowania – 3 września 1944 r. Powojenna odbudowa elektrowni rozpoczęła się 18 stycznia 1945 r.
Powiślański zakład produkował prąd do 2001 r., a 14 lat później jego zabudowania zostały kupione przez Tristan Capital Partners i White Star Real Estate. Projekt rewitalizacji Elektrowni Powiśle powstawał przez 12 lat, a głównym architektem było studio APA Wojciechowski Architekci. W skład całego kompleksu wchodzi obecnie dziewięć budynków, z których cztery to obiekty historyczne (dawne: kotłownia, maszynownia, rozdzielnia i keson), a pięć – obiekty nowe, wybudowane od podstaw, ale utrzymane w industrialnym klimacie. Do oryginalnych zachowanych elementów należą m.in. winda służąca pierwotnie do transportu węgla (na zewnątrz budynku), stalowa nitowana wewnętrzna konstrukcja – stelaż (gdzieniegdzie można wypatrzeć sygnaturę odlewni Königshütte) czy dawne tablice rozdzielcze, na których widnieją tajemnicze napisy „PAŁAC” i „W-WA GDAŃSKA” oznaczające, że Elektrownia zasilała niegdyś w prąd bezpośrednio Pałac Kultury i Nauki czy Dworzec Gdański.
W Elektrowni Powiśle w nowej odsłonie nie ma supermarketów ani popularnych sieciówek, które znajdują się w innych galeriach handlowych. Są sklepy marek niszowych, jest trochę ekskluzywnie. Czy to jest właśnie patent na utrzymanie się miejsca mimo pandemii? Czas pokaże. Od uruchomienia nowej-starej Elektrowni Powiśle minie niedługo rok. I tylko szkoda ogromnej przestrzeni restauracyjnej zlokalizowanej w części parteru. Na wspólne biesiadowanie przy zaaranżowanym tam modnym wielkim stole przyjdzie nam jeszcze poczekać. [kkm]
Źródła:
M. Gajewski, Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny, Warszawa 1979, s. 161-174.
A.B., Elektrownia Powiśle – miejsce, gdzie ponad 100-letnia historia spotyka się z nowoczesnością [online], https://www.f5.pl/futopia/elektrownia-powisle-miejsce-gdzie-ponad-100-letnia-historia-spotyka-sie-z-nowoczesnoscia (data utworzenia: 17.11.2020, dostęp: 20.03.2021).
J. Zieliński, Atlas architektury ulic i placów Warszawy, t. 3, Warszawa 1996, s. 90-97.
