Odkrywanie Warszawskiej Pragi I

Autorzy:
pod redakcją dr hab. Zbigniewa Michalczyka

W ostatnich latach obserwuje się znaczący wzrost zainteresowania prawobrzeżnymi dzielnicami Warszawy – ich historią, zabytkami, rewitalizacją i perspektywami rozwoju. Z okazji 360. rocznicy nadania Pradze praw miejskich oddajemy do rąk Czytelników książkę stanowiącą pokłosie seminarium, które odbyło się w październiku 2008 r. Jego założeniem było ukazanie Pragi nieznanej lub znanej stosunkowo słabo. Niniejszego tomu nie należy zatem traktować jako zwartego zbioru studiów wyczerpujących tę tematykę. Jednym z celów, jakie przyświecają twórcom publikacji, jest zachęcenie Czytelników do stawiania nowych pytań oraz do własnych poszukiwań. Książka adresowana jest zarówno do osób zajmujących się badaniem przeszłości i zabytków zawodowo, jak i do miłośników Warszawy, którzy pragną odkrywać jej dziedzictwo. Całość otwierają i zamykają teksty o charakterze ogólnym – dotyczące roli reliktów w procesie edukacji (Janusz Sujecki), wielokulturowości dzielnicy (Michał Pilich) oraz wytworzenia się swoistego mitu Pragi w 2. poł. XX w. (Piotr Jacek Jamski). Artykuły te stwarzają ramy dla studiów bardziej szczegółowych, odnoszących się do zjawisk, z którymi prawobrzeżna część Warszawy kojarzy się rzadko, jak życie teatralne i rozwój kin na Pradze (Hanna Faryna-Paszkiewicz), bądź do kwestii zapomnianych
np. zamiarów usypania kopca i wystawienia pomnika-mauzoleum bitwy grochowskiej (Zbigniew Michalczyk). Projekt nie doczekał się realizacji, podobnie jak wizjonerskie plany urbanistyczne z okresu międzywojennego, zgodnie z którymi centrum Pragi Północ miało zapełnić się monumentalnymi gmachami użyteczności publicznej, wzniesionymi przy reprezentacyjnych alejach (Michał Krasucki). Rysunki i makiety, stanowiące materialny ślad niespełnionych marzeń architektów i planistów, kontrastują z zaprezentowanymi w tomie zdjęciami Pragi znanej, lecz ginącej i odchodzącej w zapomnienie – utrwalonej w obiektywie Leonarda Sempolińskiego, fotografika dokumentującego u schyłku lat 70. ubiegłego wieku obraz warszawskich przedmieść. Architektura 8 mieszkaniowa stolicy prawobrzeżnej w większości uniknęła zagłady, która w XX w. stała się udziałem dużych fragmentów dzielnic po drugiej stronie Wisły. Próba porównania tego rodzaju budownictwa na obu brzegach pozwala na lepsze zrozumienie specyfiki praskiego krajobrazu architektonicznego i kulturowego (Jarosław Zieliński). O warszawskiej Pradze mówi się i pisze coraz więcej, lecz w dalszym ciągu jest ona dzielnicą stosunkowo słabo znaną. Poznanie jej historii oraz reliktów burzliwej i niejednokrotnie tragicznej przeszłości tej części miasta, stanowi jeden z warunków ochrony dziedzictwa prawobrzeżnej Warszawy. Troska o to, co pozostawili nasi przodkowie, jest istotą działania służb konserwatorskich, instytucji kultury oraz wciąż rosnącej liczby organizacji społecznych, w tym Fundacji Hereditas. W imieniu tej ostatniej składamy serdeczne podziękowania Autorom wszystkich publikowanych w tej książce tekstów, Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego – bez wsparcia którego ukazanie się niniejszej publikacji nie byłoby możliwe, Urzędowi Dzielnicy Praga Północ m.st. Warszawy, a także Instytutowi Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Muzeum Historycznemu m.st. Warszawy, Muzeum Warszawskiej Pragi, Zespołowi Opiekunów Kulturowego Dziedzictwa Warszawy i Panu Jackowi Natorffowi – za udostępnienie ilustracji do tekstów.