Markowska 16 od nowa?

Autor: Katarzyna Komar-Michalczyk

Kamienica u zbiegu Ząbkowskiej i Markowskiej, akcentująca narożnik ulic zaokrąglonym trójosiowym narożnikiem zwieńczonym charakterystyczną wystawką z trzema półkolistymi oknami, miała być wyremontowana z przeznaczeniem na centrum aktywności lokalnej. O remoncie mówiło się od 2015 r., a już wcześniej, w 2013 r., z domu zostali wykwaterowaniu wszyscy mieszkańcy. W połowie 2018 r. w obiekcie doszło do zaprószenia ognia, w wyniku czego spaliła się część dachu. Kiedy przeprowadzono ekspertyzy, okazało się, że stan kamienicy, w tym jej fundamentów, jest na tyle zły, iż jedynym wyjściem jest rozebranie budynku i wzniesienie go od nowa, z zachowaniem pierwotnych form. Prace przy obiekcie trwają jednak już kilka lat, a ich końca jak na razie nie widać.

Pusta działka obejmująca dzisiejsze adresy: ul. Markowska 12, 14 i 16 oraz ul. Ząbkowska 36 nadana była emfiteutycznie (w 1815 r.?) przez proboszcza Skaryszewa i Pragi małżonkom Stefanowi i Józefie Jezierskim. Od nich posesję kupili w 1834 r. (za 2000 złotych polskich) małżonkowie Szmul i Hayla Sznapman. W latach 1835-1836 Sznapmanowie wybudowali na posesji dom, być może drewniany (?), którego wartość w Towarzystwie Ogniowym oszacowano na 16 350 zł. Od 1876 r. nieruchomość należała do Kiwy Wołkowicza, który w 1879 r. sprzedał ją Janowi Fryderykowi Tonnowi (za 15 800 rubli). Po śmierci Tonna, zgodnie z zapisem testamentowym z 1917 r., nieruchomość przeszła na jego żonę Mariannę oraz dwie córki: Marię Filipinę i Paulinę Eugenię. Od 1927 r. Paulina Eugenia – po wyjściu za mąż za Eugeniusza Mariana Kurnatowskiego – była już jedyną właścicielką nieruchomości, jako Paulina z Tonnów Kurnatowska. W 1927 r. miała miejsce parcelacja omawianej posesji, w efekcie której wyodrębnione zostały działki pod współczesnymi adresami: ul. Markowska 12, 14 i 16 oraz ul. Ząbkowska 36.

Po wspomnianych wyżej parcelacjach z 1927 r. Kurnatowska wystawiła jeszcze dwie czteropiętrowe kamienice na sąsiednich posesjach: przy ul. Markowskiej 12 i 14. Dom numer 14 stał się w 1932 r. własnością Jankiela i Blimy Dukatów, Majera Wyszyńskiego oraz Abrama Krzypowa. Udziały dwóch ostatnich wykupili Kielman i Jankiel Frejdkes (w 1933 r.), a część należącą do Dukatów nabyli Józef Wójcicki i Edward Wójcicki (w 1934 r.).

Na działce narożnej (obecnie ul. Markowska 16, podówczas numer hipoteczny 211 Praga) Kurnatowska wzniosła kamienicę – najprawdopodobniej na przełomie lat 20. i 30. XX w. – której połowę kupił w 1937 r. Feliks vel Froim Tomkiewicz (za 252 500 złotych), a drugą połowę kupili Abram i Chawa Kutmanowie (za taką samą kwotę). Czteropiętrowa narożna kamienica uzyskała sześcioosiową elewację od strony ulicy Ząbkowskiej, wspomniany zaokrąglony trójosiowy narożnik, zwieńczony wystawką z trzema półkolistymi oknami, oraz jedenastoosiową elewację od strony ulicy Markowskiej. Od podwórza do domu frontowego przylegała oficyna. Dom wymurowano z cegły, otynkowano, w parterze elewację urozmaicało boniowanie. Wejścia do dwóch klatek schodowych umieszczono od strony podwórza.

Kamienice pod adresami ul. Markowska 12, 14 i 16 są ujęte w gminnej ewidencji zabytków m.st. Warszawy. Przetrwały wszystkie balkony frontowej elewacji domów numer 12 i 14, a przy wszystkich oknach elewacji frontowej domu numer 12 zachowały się oryginalne poziome ochronne barierki metalowe. Także na elewacjach frontowych oraz podwórzowych kamienicy pod numerem 16 zachowały się niemal wszystkie balkony. Czy powrócą po odtworzeniu obiektu? Czas pokaże. Wznoszony od podstaw budynek przy ul. Markowskiej 16 miał być pierwotnie przeznaczony na centrum integracji społecznej o nazwie Synergia. Zakończenie prac planowano na luty 2019 r. Na początku 2020 r. radni dzielnicy Praga-Północ wystąpili z wnioskiem do wiceprezydent m.st. Warszawy Renaty Kaznowskiej o przywrócenie w kamienicy funkcji mieszkalnych, na kondygnacjach powyżej parteru. Jak poinformował w połowie 2020 r. „Przegląd Praski”, Rada m.st. Warszawy odebrała dzielnicy prowadzenie inwestycji. Porównując stan obiektu z marca 2020 r. z obecnym (post i zdjęcia na Facebooku ZGN Praga-Północ z 4.03.2020), trudno jednak nie odnieść wrażenia, że przez rok zmieniło się niewiele. Szczęście w nieszczęściu, że cały ambaras dotyczy obiektu nowego – bo budowanego od podstaw – a nie tkanki historycznej kamienicy. Na chwilę obecną oglądać możemy stan surowy otwarty odtwarzanego domu. Obiekt nadbudowano nad czwartym piętrem, przez co pierwotne proporcje straciła charakterystyczna wystawka nad narożnikiem, inne proporcje mają też odtworzone półkoliste okna wystawki. Obiekt jest zabezpieczony w parterze przed dostępem osób trzecich.