Autor: Aneta Bojanowska
Zdjęcie tytułowe: Willa wraz z oficynami przy ul. Modlińskiej 257 w Warszawie na fotografii z końca lat dwudziestych XX w. (Archiwum Sióstr Samarytanek) / fot. Aneta Bojanowska
W ramach generalnego remontu prowadzonego w zabytkowej willi przy ul. Modlińskiej 257 w Warszawie rozpoczęły się prace konserwatorskie przy ponadstuletnich polichromiach. Polichromie powstały na początku XX w. na zlecenie właściciela wilii Leona Hajdzionego. Najpewniej zamalowano je w latach dwudziestych i trzydziestych XX w., gdy Hajdziony stracił majątek na rzecz skarbu państwa, a budynek stał się ośrodkiem prowadzonym przez siostry samarytanki dla „moralnie zaniedbanych kobiet” (prostytutek, które znalazły tu schronienie i mogły nauczyć się innego zawodu).
Fragmenty polichromii zostały odkryte w 2015 r. przez pracownika Biura Stołecznego Konserwatora Zabytków podczas oględzin w budynku. Wkrótce po tym zlecone badania konserwatorskie wykazały, że większość pomieszczeń w budynku oraz klatka schodowa pokryte są polichromią. Szczególnie ciekawe wymalowania są na klatce schodowej, przedstawiają główki aniołków, meandry, rozety i pęki kwiatów. Namalowane zostały z ręki z zastosowaniem modelunku w technice olejnej. Prezentują wysoki poziom artystyczny. Ściany klatki schodowej do wysokości około 1,2 m pokryte są mazerunkiem imitującym okładzinę drewnianą, co tworzy całość stylistyczną z drewnianymi schodami oraz stolarką drzwiową, które również były mazerowane. Dzięki temu drewno nabierało szlachetniejszego wyrazu. Podniebienia schodów mają bordiurę w postaci trzech złoconych pasków, a pośrodku znajduje się rozeta ze stylizowanych liści dębu. Motyw trzech złoconych pasków występuje na całej klatce schodowej oraz na korytarzu pierwszego piętra.
W pomieszczeniach parteru, pierwszego piętra i pokojach na poddaszu występują dekoracje z roślinnymi fryzami stylizowanymi secesyjnie z przedstawieniem liści, kwiatów róż i tulipanów, w nasyconych intensywnych barwach, m.in. czerwieni, zieleni i błękitach. Dekoracje te zostały wykonane z szablonu. Każdy pokój ma inny wzór i inną kolorystykę. Poza fryzami na ścianach również sufity są dekorowane. Na środku występują rozety (zachowały się dwie), a dookoła jest wymalowana profilowana faseta.
Z uwagi na bardzo zły stan budynku, a także potrzebę wymiany więźby dachowej oraz stropów na etapie projektowym podjęto decyzję o konieczności transferowania najcenniejszych polichromii z klatki schodowej oraz rozet z pokojów na pierwszym piętrze.
W chwili obecnej główki aniołków, fragmenty meandra i rozety ze stropu klatki schodowej oraz dwie rozety z pierwszego piętra zostały zdemontowane i przewiezione do pracowni do dalszej konserwacji. Zanim jednak fragmenty polichromii wraz z tynkiem odcięto, odpowiednio przygotowano lico ściany z polichromią. Po wstępnym oczyszczeniu z wtórnych warstw farby wzmocniono malowidła specjalistycznymi preparatami oraz zabezpieczono lico bibułką japońską i bawełnianymi gazami. Po wykonaniu konstrukcji usztywniającej odcięto tynk na trzcinie z malowidłami wraz z deskowaniem. Malowidła przejdą dalsze prace konserwatorskie w pracowni. Po zakończeniu prac budowlanych powrócą na swoje pierwotne miejsce. Natomiast dekoracja malarska ścian klatki schodowej, mazerowana lamperia oraz fryzy w pokojach na pierwszym piętrze i poddaszu zostaną poddane konserwacji in situ i częściowej rekonstrukcji.
Remont willi wraz z oficynami, który rozpoczął się na jesieni 2021 r., potrwa do końca 2023 r. Prowadzony jest przez Stołeczny Zarząd Rozbudowy Miasta pod nadzorem Biura Stołecznego Konserwatora Zabytków. Po zakończeniu prac w budynku znajdzie się sala widowiskowa dla około 50 osób. Na pierwszym piętrze będą pomieszczenia do zajęć plastycznych, muzyki i tańca. Strych zostanie przeznaczony na biura i pracownię malarską. W piwnicy będzie magazyn i zaplecze techniczne. Budynek zostanie doposażony w windę, tak aby zapewnić dostęp osobom z niepełnosprawnościami. Wszystkie zabytkowe elementy, jak stolarka drzwiowa, drewniane schody wraz z kutą balustradą, ceramiczna posadzka, zostaną zachowane i poddane konserwacji. Zabytkowe schody klatki schodowej z uwagi na drewnianą konstrukcję oraz wymogi przeciwpożarowe będą wzmocnione oraz od spodu zabezpieczone płytą ognioochronną, na której odtworzona zostanie dekoracja malarska. Z kolei elewacje odzyskają swoją pierwotną kolorystykę.
Po remoncie willa przy ul. Modlińskiej 257 stanie się niezwykle ważnym miejscem dla białołęckiej społeczności, gdzie będzie mogła się spotykać, by budować swoją tożsamość. Przede wszystkim jednakże miasto otrzyma przestrzeń nie tylko o barwnej historii, ale również o wyjątkowo cennych i barwnych wnętrzach, rzadkich w skali nie tylko Białołęki, ale i Warszawy.
Więcej o historii i wystroju budynku przy ul. Modlińskiej 257: Aneta Bojanowska, Odkrycie przy Modlińskiej w Warszawie,
„Spotkania z Zabytkami”, nr 11-12, 2016, s. 40-45.
